125 JAAR KUSTTRAM IN BELGIË

Dit jaar viert de Kusttram in Vlaanderen zijn 125-jarig bestaan. Zoveel jaar geleden werd het eerste gedeelte van deze lijn geopend tussen Oostende en Nieuwpoort. Het werd uitgebouwd tot een lengte nu van 67 kilometer en loopt van Knokke (vlak bij Nederlandse grens) langs de kust tot De Panne (vlak bij de Franse grens). De tramrit duurt over deze route 2u 30. Dat is een hele rit en een hele zit. Maar het is natuurlijk de bedoeling om af en toe uit te stappen en de plaatsen onderweg te bezoeken. En er is een breed scala van landschappen dat je tegen komt: in het noorden de containers bij Zeebrugge, tussen Blankenberge, De Haan en Bredene de duinen, de haven, bruggen en het centrum van Oostende, het tochtje op de zeedijk direct langs zee en daarna het binnenland in tot De Panne. Afwisselend dus.

De kusttram is een van de laatste onderdelen van de buurtspoorwegen, die België kenden. Het ging om interlokale verbindingen. En België heeft zowel op het vlak van spoor- als tramwegen een grote geschiedenis. Die interlokale tramverbindingen kenden op hun hoogtepunt net voor de Eerste Wereldoorlog een lengte van 4.892 km. Veel werd vernield in die oorlog, maar begin 1920 was het grootste deel hersteld. Vooral in de jaren ’50 werd de tram als ouderwets ervaren en opgeofferd aan het autoverkeer. Naast de interlokale lijn bij Charleroi is dit de enige overgebleven lijn.

De kusttramlijn doet het goed. Zo vervoerde die in 2009 jaarlijks 12,5 miljoen reizigers. In het zomerseizoen, als er veel toeristen in het kustgebied verblijven, waren het er zo’n 3,7 miljoen. Dat is per dag zo’n 61.000 reizigers. Gewoonlijk rijdt de tram om de 20 minuten, maar in de vakantie om de 10 tot 15 minuten en op sommige delen zelfs om de 5 minuten.
De grote toestroom van reizigers in de vakantie wordt opgevangen door een tiental lange Hermelijntramrijtuigen te gebruiken. Deze worden per vrachtauto met oplader uit Gent en Antwerpen over de weg aangevoerd en in de herfst gaan die weer terug naar hun stad.

Er is nu ook een speciale service voor mensen die voor hun werk gebruik maken van de tram: in de morgen- en avondspits worden extra sneltrams ingelast om snel naar Oostende en eventueel vandaar met de trein richting Brussel en Antwerpen te kunnen reizen.


Nu het feest is door het 125-jarig jubileum komt er extra aandacht voor o.a. de geschiedenis van deze lijn. Zo is er het boek De Kusttram verschenen (Lannoo, 2010) waarin heel breed op de uitwerking van de tram op de streek wordt ingegaan. Interessant is tevens een filmpje (hier; zie 3de filmpje) waarin de historicus en tv-persoonlijkheid Marc Reynebeau een boekje opendoet over het ontstaan van de kustlijn door koning Leopold II, de achterliggende filosofie van de kust als één grote stad, de strijd tussen de projectontwikkelaars en de tram, de strijd tussen de tram en de autobus. In beide laatste gevallen was de tram de overwinnaar. Bijzonder is dat de tram zeer belangrijk was voor de ontwikkeling van de hele streek.

ONZE REIZEN MET DE KUSTTRAM.
DE HAAN startpunt tramhuis
De kusttram is geen onbekende voor me. Samen met mijn partner hebben we een aantal vakanties doorgebracht in een (modern) vissershuisje in De Haan. Zo maakten we als treinreizigers al snel kennis met de tram van Oostende naar De Haan. Een gemeente die zonder die tram waarschijnlijk nooit had bestaan. Juist de tram zorgde voor de ontwikkeling van deze plaats doordat de gegoede burgerij aangename hotels dichtbij het strand kon bereiken.

DE PANNE in het uiterste zuiden.

We doorlopen dan de Dumontwijk, waar grote villa’s staan voor de rijken van vroeger uit Brussel en Wallonië, die hier in de zomermaanden neerstreken.

We tramden een aantal keren naar De Panne om ons in de Zeelaan bij één van de patisseries annex tearoom te goed te doen aan de heerlijke delicatessen uit de winkel bij kopjes koffie.
In zo’n uitspanning zie je een aantal oude affiches van de Belgische spoorwegen, die in Frankrijk reclame maakten voor een treinreis naar de Belgische kust. De trajecten van Frankrijk rechtstreeks naar De Panne en Oostende zijn nu geheel verdwenen.

BLANKENBERGE: vispotje.
Daarnaast gaan we geregeld naar Blankenberge. Na een korte wandeling door het centrum belanden we vaak op ons vast adres, waar we altijd smullen van het vispotje wat ze daar maken. Maar de tram naar en van deze plaats kan heel vol zijn op marktdagen (maandag en vrijdag).

TRAM EN KUNST: BEAUFORT

Wat een mooie combinatie van tram en kunst is de driejaarlijkse manifestatie Beaufort. Hierbij wordt zowel binnenhuis als buiten in de plaatsen langs de tramlijn kunst geplaatst. Meestal ben je een paar dagen zoet om alles te bezoeken. Een aantal jaren geleden hebben we genoten in De Panne van de Olifant van Andries Botha. In 2012 is deze kunsttocht weer in de running.

TRAM DOOR VERSTEDELIJKT GEBIED
De laatste jaren is veel gedaan aan het vernieuwen van de tramrails en de ligging van de trambanen. De infrastructuur ziet er nu goed uit.
Er wordt verder nagedacht over de kusttram in de toekomst. Een aantal jaren geleden liet de Lijn (de vervoersmaatschappij) het zgn. Neptunusplan ontwikkelen (klik). Wat nu zeker gaat gebeuren is dat de tram naar het zuiden naar Veurne doorgetrokken gaat worden. Daarnaast staat de aanpak van het hele gebied rondom het station van Oostende op het programma, wat ook een aanpak van de tramstop en de remise (stelplaats) gaat betekenen. En langzamerhand is ook het trammaterieel toe aan vernieuwing.

Tips
EXPOSITIE TRAMHISTORIE
De verjaardag van 125 jaar tram gaat niet zomaar voorbij. Er zijn heel wat activiteiten op poten gezet. O.a. komt er van 12 juni tot 14 november een expositie over de tram in de Venetiaanse Gaanderijen (hoek Zeedijk/Parijsstraat) in Oostende.

Wilt u zelf een reisje met de tram maken, gebruik dan de zeer goedkope kaarten zoals een dagkaart EURO 5,-- of een vijfdaagse kaart EURO 15,--, waarmee u gebruik kunt maken van de hele tramroute en ook nog van busverbindingen van de kust naar het binnenland.(info hier)

Ik verwijs u nog naar de links waarin zowel een aantal filmpjes worden aangestipt, als een radioserie als informatie over verdere activiteiten. Op naar de kust zou ik zeggen.

VERDERE INFO:

FILM+INFO: Aktiviteiten rondom 125-jaar Kusttram (kies)

FILM: Kusttram 125 jaar door VTM (klik)

FILM: Kusttram 125 jaar door VRT (klik) (drie filmpjes)

INFO: Kusttram - De Lijn (hier)

INFO: Voor de radiouitzendingen van VRT-2 over de tram klik hier

INFO: Mysterie en geschiedenis Kusttram (hier)

FILM: Delen van het traject De Panne naar Knokke (hier)

INFO: Routerplannen Kusttram (De Lijn) (klik)

FILM: Introduktiefilmpje 2010 (klik)

(bijgewerkt 8 juni 2010)